Aanbesteden: vreugde, ergernis en krokodillentranen

’s Lands economie is nog steeds in rep en roer. Bezuinigingen, stijgende zorgkosten, leegstaande kantoorpanden en een vastzittende huizenmarkt. Woning- en gebouweigenaren of investeerders denken twee keer na over een verbouwing of renovatie. Laat staan over nieuwbouw. Zekerheden onderbouwen het vertrouwen in de juiste keuze. Ondanks dat we dit weten, is er in de bouw- en installatiewereld weer overmatig aandacht voor het dogma van aanbesteden.
Vreugde, ergernis en krokodillentranen
“De vreugde van de lage prijs is al lang vergeten wanneer de ergernis over de niet ontvangen kwaliteit voortduurt.” Een uitspraak die zeker toepasbaar is op aanbesteden van techniek. Wensen en behoeften worden gedownsized naar uitgeklede prijsvoorstellen. Minimaal wordt maximaal. Opvallend is dat elke schakel in de bouwketen dit weet en er schijnbaar vrede mee heeft. Oud en vertrouwd is bekend, voelt goed en veilig. En de opdrachtgever? Ook die huilt vaak volop krokodillentranen mee.
Essentie van juiste techniek
Om de hedendaagse stand van techniek functioneel én financieel te ervaren, is een radicaal “omdenken” nodig. Van bouwhiërarchie naar resultaatgericht samenwerken. Van bouwketen naar bouwconcept. Van technische naar functionele Programma’s van Eisen. Van initiatie- naar exploitatievraag. Doordacht geïntegreerde technologie brengt samen met slimme diensten blijvend(e) toegevoegde waarde in woningen en gebouwen. Het “ouderwets” aanbesteden past hierin niet.
De essentie van functionele en toekomstvaste technologie is dat het altijd één of meerdere doelen beantwoordt. Meer comfort of langer thuis. Een lager energieverbruik. Een beter gebouwbeheer met minder exploitatiekosten. In de zorgsector draagt zorgtechniek zelfs bij aan andere businessmodellen. Techniek is meer dan hoogstandjes in nieuwbouw of renovatie. Doordachte woon-, werk- en zorgtechniek vereist brede kennis, vaardigheden en betrokkenheid. In het aloude aanbestedingsproces hebben deze onderwerpen geen plaats.
Aanbesteden is een prijsvechtersmarkt
Het aanbesteden geeft een “eerlijk” vergelijk van aanbieders en je maakt gebruik van het prijsvormingsmechaniek in de bouwsector. Het zijn de argumenten die pleiten voor. Ik betwijfel of dit juist is. In perceptie wellicht, maar de werkelijkheid wordt vaak anders ervaren. Het blijkt één groot spel waarin alle betrokken partijen – inclusief de opdrachtgever – speler zijn. Een spel waar je één ding zeker weet: bij het drogen van de inkt van de handtekening onder de overeenkomst is de “laagste prijs”  al veranderd. Is aanbesteden altijd nodig? Zeker niet. Geeft aanbesteden altijd het juiste resultaat? Het échte antwoord weet u vast zelf wel.
Techniek is niet aan te besteden
Hedendaagse techniek is complex en kennisintensief. De juiste beschikking maakt steeds vaker onderdeel uit van de strategische ambities van een bedrijf. Daarom vraagt techniek ook vaak om lange termijn partnerships. Ach, ik weet het best: ook deze vormen van “samen werken” is aan te besteden. Maar écht samenwerken biedt ruimte voor doelen die bijdragen aan het geheel. Geeft een win-situatie aan iedereen. En is bovenal gebouwd op vertrouwen. Ik ben ervan overtuigd dat functioneel toegepaste techniek steeds minder haar plek gaat vinden in aanbestedingsprocessen. De harde techniek, dat kunstje kan iedereen. Toepassing in de juiste context, zodat het gaat bijdragen aan doelstellingen. Dat vraagt andere waarden en competenties.
In maatschappelijk opzicht is er veel aandacht voor sociale innovatie binnen bedrijfstakken. Dit geldt ook voor de bouw- en installatiewereld. De verandering die dit met zich mee gaat brengen, krijgt zeker zijn weerslag op het proces van aanbesteden.