Het CBS voert tweejaarlijks het Europese CIS (Community Innovation Survey) onderzoek uit. De uitkomsten van het onderzoek 2016-2018 naar innovatie zijn inmiddels bekend gemaakt. de uitkomsten van het onderzoek 2018-2020 worden in najaar 2022 verwacht.
Belemmeringen bij innovatie
Een van de onderwerpen die in de CIS wordt onderzocht betreft 'belemmeringen bij innovatie' daarbij worden verschillende belemmeringen gedefinieerd.
DIt blog is het derde deel van een drieluik over de uitkomsten van het CIS onderzoek. Tijdens het STEMmingscafé op 18 maart zijn de belemmeringen bij innovatie besproken met de deelnemers.
Door STEM Ambassadeur Chris Goes
Het eerste blog ging over 'Innovatie Nederlandse industrie het hoogste' en de tweede blog over 'Samenwerken bij innovatie in de Nederlandse industrie'.
Eerst nog even de definitie van innovatie
Wellicht wel goed om eerst nog de definitie van "innovatie" te vermelden die het CBS hanteert::
- Het ontwikkelen nieuwe of sterk verbeterde producten of diensten (productinnovatie).
- Het in gebruik nemen van nieuwe of sterk verbeterde voortbrengingsprocessen (procesinnovatie).
- Innovaties kunnen nieuw zijn voor een bedrijf, maar hoeven dat dan niet te zijn voor de betreffende bedrijfstak of markt. De ontwikkeling van een innovatie kan door het bedrijf zelf of (al dan niet deels) door andere bedrijven zijn gedaan (samenwerking).
Het begrip innovatie is door het CBS zeer breed gedefinieerd en komt overeen met de definitie die het PDMA (Product Development & Management Association) hanteert:
- Incrementele innovaties – (kleine) verbeteringen van bestaande producten, diensten en processen.
- Platform innovaties - geheel nieuwe technieken die de basis vormen voor nieuwe producten en diensten (2G, 3G, 4G, 5G, 6G bijv.).
- Breakthrough innovaties - geheel nieuw voor de wereld (uitvindingen).
Het is dus niet zo dat alleen uitvindingen "innovaties" zijn. Sterker nog, volgens de definiëring van PDMA is er pas sprake van een innovatie als een nieuw ontwikkeld product, dienst of proces succesvol is geïntroduceerd en wordt gebruikt/toegepast.
Nederlandse industrie meest innovatief
Uit het representatieve CIS 2016-2018 komt de industrie (nijverheid) als meest innovatieve sector naar voren; 
55% van de ondernemingen met meer dan 10 werkzame personen geeft aan met innovatie bezig te zijn. Bijna 1,5 keer zo veel dan gemiddeld in het Nederlandse bedrijfsleven.
Zijn de onderzochte belemmeringen wel allemaal de juiste?
Het CIS heeft de volgende belemmeringen onderzocht en de uitkomsten staan in tabel 2.
- Gebrek aan interne financiering.
- Gebrek aan krediet of privaat vermogen.
- Mogelijkheden om subsidies te verkrijgen.
- Kosten van innovatie te hoog.
- Gebrek aan gekwalificeerd personeel.
- Onzekere marktvraag voor innovatieve ideeën van het bedrijf.
- Teveel competitie in de markt.
- Andere prioriteiten in het bedrijf.
Uit ervaring en literatuur zijn er ook een groot aantal andere belemmeringen die innovatie vertragen:
- Wet- en regelgeving.
- Geen goede analyse vooraf.
- Onvoldoende steun van het bestuur en aandeelhouders.
- Te weinig tijd; de dagelijkse praktijk gaat altijd voor en verstikt innovatie.
- De perceptie dat dingen anders doen, geen voordelen oplevert.
- Een gebrek aan innovatievaardigheden.
- Gebrek aan infrastructuur om nieuwe ideeën tot bloei brengen.
Kortom, het CIS is niet compleet en zou bij herhaling ook andere belemmeringen kunnen onderzoeken.
'Andere prioriteiten' grootste belemmering bij innovatie
In tabel 2 staan de verschillende belemmeringen opgesomd, Het meest in het oog springen de 
belemmeringen 'andere prioriteiten in het bedrijf' (van alle bedrijven die met innovatie bezig zijn, zegt 22% dit te ervaren - in de industrie zelfs 40%) en 'gebrek aan gekwalificeerd personeel' (alle bedrijven 20% en industrie 36%). Deze gegevens dateren uit de periode 2016-2018 en het is aannemelijk dat deze belemmeringen alleen nog maar groter zijn geworden.
Ook opvallend is, dat alle genoemde belemmeringen in de industrie hoger worden beleefd dan gemiddeld bij alle bedrijven. Hier wordt de 'Mogelijkheden om subsidie te krijgen' meer dan 2x zovaak ervaren als gemiddeld (33%/15% = 2,2x).
Problemen bij financiering van innovaties bij grote Industriële bedrijven hoger
Financiering van innovaties komt veelal uit drie bronnen: intern. Extern door kredieten en subsidies. In alle drie de gevallen is het gebrek aan de financiering uit deze bronnen bij de industrie het hoogst. Oorzaken zullen wellicht zijn dat de 'kosten van innovatie' hoger zijn dan gemiddeld (35% versus 20%). Dat de prioriteiten binnen de bedrijven anders worden gelegd. Dat de competitie in de markt als groter wordt ervaren en dus de slagingskans lager wordt ingeschat. En dat de marktvraag voor innovatieve ideeën van de industrie beduidend onzekerder is dan gemiddeld (33% versus 18%).
Bij de grote ondernemingen worden deze belemmeringen sterker ervaren – zie tabel 2. Zowel bij alle grote ondernemingen als bij de grote industriële bedrijven. De belemmeringen worden gemiddeld 1,5 keer meer ervaren in de industrie in vergelijking met alle grote bedrijven in Nederland. Ook hier wordt 'andere prioriteiten in het bedrijf' als grootste belemmering ervaren, gevolgd door 'gebrek aan gekwalificeerd personeel' en 'hoge kosten van innovatie'.
Evenals voor alle bedrijven geldt voor'grote ondernemingen dat de financiering een aanzienlijk belemmering is. Bij de grote industriële bedrijven is interne financiering zelfs 16% hoger dan bij alle industriële bedrijven. De belemmering “kosten van innovatie' worden daar ook 17% hoger ingeschat.
Welke rol kan marketing hebben om deze belemmeringen weg te nemen?
In het meest ideale geval is de afdeling marketing nauw betrokken bij alle innovatieve processen, al is het maar vanwege interne en externe communicatie of vanwege marktonderzoek dat moet worden uitgevoerd.
'Externe financiering' en 'Gebrek aan gekwalificeerd personeel' zijn belemmeringen waar marketing iets aan kan doen door het vergroten van de naamsbekendheid en reputatie. Bewezen is dat zowel financiering als aantrekken van kwalitatief goede mensen gemakkelijker wordt als de onderneming een goede en hoge naamsbekendheid geniet met een degelijk en innovatief imago.
Ook bij 'een onzekere marktvraag' kan marketing een rol spelen door grondig en marktonderzoek in nauwe samenwerking met de afdeling verkoop. Deze activiteiten hebben wel een lange termijn nodig om effect te realiseren.
Innovatie op de agenda zetten
Onderzoek van McKinsey toont aan dat 94% van de leidinggevenden niet tevreden is over de mate van innovatie binnen hun bedrijf. De vele belemmeringen tonen dit aan. Bedrijven zeggen dat ze innovatief zijn maar bij de minste of geringste tegenslag wordt het management weer directief en halen daarmee de motivatie weg van de medewerkers weg om innovatief mee te denken. Het is dus van belang om regelmatig aandacht te vragen voor innovatie en het management er van het belang ervan bewust te laten zijn. Plus dat innovatie niet zomaar "gedelegeerd" kan worden maar juist gedijd in een goede en open wisselwerking van medewerkers en leidinggevenden.
Zet innovatie (opnieuw) op de agenda!
Hoe staat innovatie bij jouw (technische) bedrijf ervoor? Is er reden om het (opnieuw) op de agenda te zetten? Hierbij wat suggesties:
a. Start met een intern onderzoek naar de belemmeringen die innovatie in de weg staan.
b. Laat mensen in jouw bedrijf meer kennis opdoen over innovatiemethoden en innovatiemanagement.
c. Neem een externe coach in de hand die jouw organisatie begeleid bij het invoeren van een gestructureerde werkwijze rond innovatie.
d. Organiseer gesprekken over innovatie in de organisatie.
Vanuit STEM Industrial Marketing Community helpen we je daar graag bij met verschillende tools:
1. Een format voor een round table waarmee we je helpen innovatie in jouw organisatie (weer) op de agenda te zetten.
2. Doe individueel of als team de STEM-Innovatiescan. Daarmee krijg je inzicht in het innovatievermogen van jouw organisatie en hoe jouw organisatei daarbij scoort op vijf belangrijke aspecten daarvoor: Strategie, Organisatie, Cultuur, Daadkracht en Introductie. De scan is eenvoudig en gratis te gebruiken via deze link STEM Innovatiescan.
Lees ook de andere blogs die Chris Goes over dit onderzoek geschreven heeft:
